«Σαν τον κισσό, που συνεχίζει να επεκτείνεται κι όταν η φύση λουφάζει τον χειμώνα, η ψηφιακή τεχνολογία ψάχνει για όλο και περισσότερους προσήλυτους στον ιστό της, το Διαδίκτυο. Μετά τους ανθρώπους και τις έξυπνες συσκευές τους – υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα – διαδικτυώνει τώρα και τις ταπεινότερες των συσκευών, από οδοντόβουρτσες μέχρι κλειδαριές. Και προχωρεί με την ένταξη… φυτών και ζώων. Σε κάνα δυο δεκαετίες στοχεύει να έχει συνδέσει στο «Διαδίκτυο των Πάντων» καθετί που αναπνέει ή κινείται πάνω στον πλανήτη. Τουλάχιστον, αυτό είναι το μήνυμα που εκπέμπουν τεχνολογικές εκθέσεις όπως η πρόσφατη της Βαρκελώνης, ή ερευνητικά προγράμματα της «Ψηφιακής Ατζέντας» που έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά πόσο πραγματικό είναι αυτό το μήνυμα, πόσο εφικτό είναι ως τεχνολογία, πώς υλοποιείται μέχρι στιγμής, σε τι κόσμο μας οδηγεί και με ποια ρίσκα;»
-Τάσος Καφαντάρης, Το Βήμα, 2014
Τι είναι οι «Έξυπνες Πόλεις» και τι σημαίνει το «Διαδίκτυο των Πάντων»;
Ήδη υπάρχουν πόλεις οι οποίες όχι μόνον έχουν ενταχθεί αλλά ηγούνται ως πειραματόζωα στον θαυμαστό καινούριο κόσμο.
Οι πέντε κορυφαίες εξ αυτών βρίσκονται στην Ασία και στην Αμερική. Τον τίτλο της πιο «έξυπνης πόλης» για το 2023 (όπως και για το 2022) κατέκτησε η Σαγκάη. Στην δεύτερη θέση βρίσκεται η Νέα Υόρκη, και ακολουθούν το Τορόντο, η Σεούλ και η πόλη Σεντζέν της Κίνας. Ένα χρόνο πριν, στις πέντε πρώτες θέσεις περιλαμβανόταν η Βαρκελώνη και το Πεκίνο.
«Η χρήση των «έξυπνων» εφαρμογών, ατομικά ή συλλογικά, έχει συγκροτήσει ένα νεοφιλελεύθερο δέον: όλοι και όλες θέλουν να εμφανίζονται ως «έξυπνοι», γιατί η νεογλώσσα της εξυπνάδας υπονοεί στην καλύτερη περίπτωση την καθυστέρηση ως μειονεξία και στη χειρότερη ως βλακεία, όταν δεν έχεις ή δεν κάνεις χρήση αυτών των εφαρμογών», σημειώνει εύστοχα ο Κωστής Χατζημιχάλης. Και συνεχίζει «Οι χωρο-κοινωνικές ανισότητες και τα άλυτα προβλήματα των πόλεων δεν απασχολούν τους υποστηρικτές των έξυπνων εφαρμογών, γιατί εκκινούν από την α-πολιτική τεχνο-ιδεολογία η οποία υποστηρίζει ότι οι ανισότητες θα εξαλειφθούν με την πάροδο του χρόνου∙ τώρα πρέπει να προλάβουμε το τραίνο της προόδου. Αδιαφορούν για το γεγονός ότι οι πολίτες μετατρέπονται σε καταναλωτές και υποκείμενα παραγωγής δεδομένων και εν δυνάμει παρακολούθησης, και δεν είναι ενεργά πολιτικά υποκείμενα, μια υποκειμενοποίηση μέσω της φουκοϊκής «υπεύθυνης εκούσιας συμμετοχής». Η καθημερινή ζωή ανακατασκευάζεται και προσαρμόζεται με όρους και γλώσσα που επιτρέπουν την εφαρμογή των κωδίκων της τεχνητής νοημοσύνης. Η δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων μετατρέπεται σε τεχνοκρατική διαχείριση δεδομένων και καταλήγει σε προσδιορισμό πολιτικών, ερήμην των πολιτών.»
Πολύ διαφορετικά παρουσιάζονται οι δράσεις οι οποίες δρομολογούνται και οι οποίες εφαρμόζονται πειραματικά σε έναν από τους καθεδρικούς της καταναλωτικής κοινωνίας, το Κατάρ, από δύο ενεργούς εκτελεστές τους, τον Αϊμάν Ερμπάντ, Αναπληρωτή Καθηγητή και Διευθυντή στο Τμήμα Τεχνολογίας Πληροφορικής και Υπολογιστών, στο Κολλέγιο Επιστήμης και Μηχανικής του Πανεπιστημίου Hamad Bin Khalifa (HBKU) και τον Aμπντουλατίφ Αλ Μπασίρ, Μεταδιδακτορικόςερευνητή στο ίδιο Κολλέγιο. Αναφερόμενοι στο 10ο Διεθνές Συμπόσιο για τα Δίκτυα, τους Υπολογιστές και τις Επικοινωνίες το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Ντόχα του Κατάρ μεταξύ 23 και 26 Οκτωβρίου 2023, σημειώνουν:
“Μερικές από τις πιο ζωντανές συζητήσεις επικεντρώθηκαν στις τρέχουσες και μελλοντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ του Διαδικτύου των Πάντων, και των Έξυπνων Πόλεων. [Το Διαδίκτυο των Πάντων (Internet of Everything) αποτελεί εξέλιξη του Διαδικτύου των Πραγμάτων. Είναι το δίκτυο επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων, πραγμάτων, δεδομένων και διαδικασιών. Παρέχει ευφυΐα μετατρέποντας τις πληροφορίες σε ενέργειες. Με το IoE, κάθε αντικείμενο μπορεί να εξοπλιστεί με αισθητήρες οι οποίοι επεκτείνουν τις δυνατότητες δικτύωσής του καθώς και με ψηφιακά χαρακτηριστικά. Αυτές οι μονάδες συνδέονται μέσω ενός δημόσιου ή ιδιωτικού δικτύου που χρησιμοποιεί πρωτόκολλα TCP/IP, τμήμα της Συλλογής Πρωτοκόλλων Διαδικτύου].
Για να κατανοήσουμε το IoE, είναι πρώτα σημαντικό να ορίσουμε συνοπτικά τι είναι το Internet of Things. Με απλά λόγια, το IoT είναι μια πλατφόρμα στην οποία καθημερινά αντικείμενα, όπως τα οχήματα και ο φωτισμός, ψηφιοποιούνται και διαθέτουν δυνατότητες ανίχνευσης και επικοινωνίας. Αυτά τα αντικείμενα γίνονται μέρος ενός υφάσματος υπολογιστών με άλλους εξωτερικούς αισθητήρες και κινητές συσκευές που σχηματίζουν ένα έξυπνο στρώμα. Τα «πράγματα» στο δίκτυο αποκτούν και ανταλλάσσουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο χρησιμοποιώντας τεχνολογίες ασύρματης επικοινωνίας για να ενεργοποιήσουν διάφορες υπηρεσίες.
Αυτά τα δεδομένα αποθηκεύονται σε διακομιστές cloud για λήψη αποφάσεων καθώς και περαιτέρω επεξεργασία και ανάλυση. Περισσότερα από 9 δισεκατομμύρια «πράγματα» συνδέονται επί του παρόντος με το IoT, αλλά ο αριθμός αυτός αναμένεται να ξεπεράσει τα 20 δισεκατομμύρια μέχρι το 2025.
Σε αντίθεση με το IoT, το IoE ενσωματώνει ανθρώπους, διαδικασίες και δεδομένα, για να δημιουργήσει ένα πιο ολιστικό δίκτυο. Η διασύνδεση διευκολύνεται από έξυπνους αισθητήρες και τεχνολογίες επικοινωνίας που όχι μόνο συλλέγουν αλλά και αναλύουν δεδομένα, καθιστώντας τα έτσι λειτουργικά.
Το IoE βρίσκει τις εφαρμογές του σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των έξυπνων κατοικιών, των φορητών τεχνολογιών, των βιομηχανικών ρυθμίσεων, της υγειονομικής περίθαλψης και, πιο φιλόδοξα, των έξυπνων πόλεων. Με αυτόν τον τρόπο, το IoE αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως το προηγμένο θεμέλιο της εξέλιξης των έξυπνων πόλεων, μετατρέποντας τις πόλεις από μια απλή συλλογή έξυπνων πραγμάτων σε ένα διασυνδεδεμένο οικοσύστημα όπου αλληλεπιδρούν δεδομένα, άνθρωποι και διαδικασίες.
Συγκεκριμένα, το IoE χρησιμεύει ως ένα αστικό νευρικό σύστημα, συνδέοντας βασικές υπηρεσίες όπως οι μεταφορές, η διαχείριση απορριμμάτων, η εξοικονόμηση ενέργειας και η δημόσια ασφάλεια, ενώ προσθέτει επίσης επίπεδα νοημοσύνης και λήψης αποφάσεων στην υποδομή.
Το Κατάρ φιλοξενεί δύο έργα έξυπνων πόλεων, καθώς βρίσκεται σε ιδανική θέση για να δείξει πώς το IoE μπορεί να βελτιώσει τις δημόσιες υπηρεσίες και να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Καθώς το διεθνές προφίλ του αναμφίβολα επωφελήθηκε από τη διοργάνωση του τελικού του Παγκοσμίου Κυπέλλου FIFA 2022, η πόλη Λοσέιο ήταν ήδη ένας φάρος για έξυπνη αστική ανάπτυξη.
Η δεύτερη πόλη του Κατάρ βασίζεται σε ένα κεντρικό σύστημα ψύξης που με τη σειρά του εξαρτάται από κοινά «πράγματα» του IoE, όπως αισθητήρες και ενεργοποιητές για την αποτελεσματική διαχείριση της χρήσης ενέργειας και τη μείωση της κατανάλωσης. Η «έξυπνη» χρήση των «δεδομένων» από τη Λοσέιο εξωραΐζει τελικά τόσο τα διαπιστευτήρια IoE όσο και τις έξυπνες πόλεις. Τα αναλυτικά στοιχεία σε πραγματικό χρόνο από το σύστημα ψύξης επιτρέπουν την έξυπνη συντήρηση, τη βελτιστοποίηση της απόδοσης και τη μείωση των εκπομπών CO2.
Το Msheireb Downtown Doha αντιπροσωπεύει ένα άλλο άλμα προς τα εμπρός στις δυνατότητες έξυπνων πόλεων του Κατάρ. Με μια μελλοντική ψηφιακή υποδομή, πανταχού παρούσα συνδεσιμότητα και εφαρμογές χρηστών, η αναγέννηση της περιοχής απεικονίζει επιδέξια τις πτυχές «πράγματα» και «δεδομένα» του IoE.
Μια ραχοκοκαλιά οπτικών ινών και πάνω από 600.000 αισθητήρες και συνδεδεμένες συσκευές σχηματίζουν ένα δίκτυο που στηρίζει τις υπηρεσίες της Msheireb, συνδέοντας συστήματα IoT και ψηφιακές εφαρμογές από ένα κέντρο διοίκησης και ελέγχου και κόμβους διαχείρισης εγκαταστάσεων. Οι έξυπνες εφαρμογές πληρούν τις διαστάσεις «άνθρωποι» και «διεργασίες» του IoE, προσφέροντας μια πλήρη ψηφιακή εμπειρία τόσο στους κατοίκους όσο και στους επισκέπτες. Αυτές περιλαμβάνουν το Msheireb Information and Wayfinding, μια εφαρμογή που καθοδηγεί τους χρήστες στη βιώσιμη και πολιτιστικά πλούσια περιοχή του Msheireb Downtown.
Το Msheireb Information and Wayfinding περιλαμβάνει έναν τρισδιάστατο χάρτη, λύσεις «έξυπνης στάθμευσης», επαυξημένη πραγματικότητα για εξερεύνηση σημείων ενδιαφέροντος και γεωγραφική φράση που παρέχει ειδοποιήσεις βάσει τοποθεσίας που κρατούν τους χρήστες ενήμερους εν κινήσει.
Οι δυνατότητες των έξυπνων πόλεων του Κατάρ υποστηρίζονται από το TASMU, το οποίο επιδιώκει να αξιοποιήσει τη δύναμη της τεχνολογίας και της καινοτομίας για την παροχή ψηφιακών λύσεων που βελτιώνουν τη ζωή και οδηγούν στη βιώσιμη οικονομική διαφοροποίηση. Το TASMU χρησιμεύει επίσης ως ζωντανό μοντέλο για το πώς το IoE μπορεί να μεταφραστεί σε δραστικές στρατηγικές που έχουν άμεσο και ουσιαστικό κοινωνικό αντίκτυπο.
Σύμφωνα με το Εθνικό Όραμα του Κατάρ για το 2030, το TASMU δεν είναι απλώς ένα σχέδιο προσανατολισμένο στο μέλλον. ενσωματώνει επίσης τις αρχές ζωής του IoE και της έξυπνης αστικοποίησης. Το πρόγραμμα καλύπτει κρίσιμους τομείς που περιλαμβάνουν τις μεταφορές, την επιμελητεία, το περιβάλλον, την υγειονομική περίθαλψη και τον αθλητισμό και στοχεύει στην εφαρμογή 114 άνευ προηγουμένου περιπτώσεων ψηφιακής χρήσης σε ολόκληρη τη χώρα.
Το Διεθνές Συμπόσιο για τα Δίκτυα, τους Υπολογιστές και τις Επικοινωνίες 2023 έδειξε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το μελλοντικό σχήμα και την πορεία του IoE και των έξυπνων πόλεων. Αυτά περιλαμβάνουν την απαίτηση επικοινωνίας τους τρόπους μεταφοράς δεδομένων και τον ρόλο του 5G, τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην αιχμή και την ασφάλεια και το απόρρητο των δεδομένων.
Αυτά τα ζητήματα υπογραμμίζουν τον επείγοντα χαρακτήρα και τη μακροπρόθεσμη σημασία της ηθικής και βιώσιμης πλέξης προηγμένων έξυπνων τεχνολογιών στον ιστό των πόλεων και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής για όλους τους πολίτες.”
Η προώθηση αυτών των τεχνολογιών αποτελεί πρόταγμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάζεται με έξυπνες πόλεις και κοινότητες για την αντιμετώπιση των τοπικών προκλήσεων, την παροχή καλύτερων υπηρεσιών στους πολίτες και την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Μια έξυπνη πόλη ή κοινότητα στοχεύει στην ευημερία των κατοίκων, των επιχειρήσεων, των επισκεπτών, των οργανισμών και των διαχειριστών της, προσφέροντας ψηφιακά ενεργοποιημένες υπηρεσίες που συμβάλλουν στην καλύτερη ποιότητα ζωής.
Αυτές οι έξυπνες υπηρεσίες μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη διαχείριση των πόρων, όπως η ενέργεια ή το νερό, στην παρακολούθηση και τη μείωση της τοπικής κυκλοφορίας και της ρύπανσης ή στο έργο για πιο πράσινους τρόπους φωτισμού και θέρμανσης των κτιρίων. Μπορούν επίσης να σημαίνουν μια πιο διαδραστική και ανταποκρινόμενη διοίκηση των πόλεων, τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων και τη χάραξη πολιτικής, ασφαλέστερους δημόσιους χώρους και την κάλυψη των αναγκών του γηράσκοντος πληθυσμού και των ατόμων με αναπηρία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει τον ψηφιακό μετασχηματισμό των πόλεων και των κοινοτήτων μέσω:
Το κίνημα Living-in.EU — μια συνεργατική πλατφόρμα υπό την ηγεσία των πόλεων για την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού τους με τον «ευρωπαϊκό τρόπο» (προσέγγιση με επίκεντρο τον πολίτη, δεοντολογικά και κοινωνικά υπεύθυνη χρήση δεδομένων, συνδημιουργία και συμμετοχή των πολιτών, ανοικτά και διαλειτουργικά πρότυπα)
Τοπικές πλατφόρμες δεδομένων — Εφαρμογή διαλειτουργικών τοπικών πλατφορμών δεδομένων που επιτρέπουν στις ψηφιακές τεχνολογίες να ενσωματώνουν τις ροές δεδομένων μέσω ανοικτών προτύπων εντός και μεταξύ των συστημάτων πόλεων. Τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν δεδομένα για την παροχή έξυπνων υπηρεσιών.
Χώρος δεδομένων για έξυπνες κοινότητες — Διευκόλυνση της κοινοχρησίας δεδομένων μέσω της δημιουργίας ενός χώρου δεδομένων για έξυπνες κοινότητες. Αυτό θα είναι ένα διαλειτουργικό και ασφαλές περιβάλλον, όπου επί του παρόντος είναι δυνατή η ανταλλαγή κατακερματισμένων και διασκορπισμένων δεδομένων, βάσει εθελοντικών συμφωνιών.
Τοπικά ψηφιακά δίδυμα — Οικοδόμηση της ικανότητας των πόλεων και των κοινοτήτων να εφαρμόζουν τα τοπικά ψηφιακά δίδυμα. Τα τοπικά ψηφιακά δίδυμα είναι εικονικές αναπαραστάσεις των φυσικών πόρων, διαδικασιών και συστημάτων της περιοχής. Χρησιμοποιούν αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης, ανάλυση δεδομένων και μηχανική μάθηση για να δημιουργήσουν ψηφιακά μοντέλα προσομοίωσης που μπορούν να επικαιροποιηθούν και να αλλάξουν καθώς αλλάζουν τα φυσικά τους ισοδύναμα. Επιτρέπουν τη διαχείριση πόλεων σε πραγματικό χρόνο και μακροπρόθεσμες, στρατηγικές αποφάσεις πολιτικής, χρησιμοποιώντας μοντέλα, οπτικοποίηση και δημιουργία σεναρίων. Το τελευταίο θα αποτελέσει μια καλή βάση για τις ψηφιακές πρωτοβουλίες του Μπάουχαους.
Το πρόγραμμα DIGITAL –προκειμένου να παρασχεθεί επίσης χρηματοδοτική στήριξη στα τέσσερα σημεία δράσης πάνω από το πρόγραμμα DIGITAL θα διαθέσει κάποια χρηματοδότηση στις διάφορες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης θα πρέπει να προέρχεται από εθνικές πηγές, συμπεριλαμβανομένων ενδεχομένως των Ταμείων της πολιτικής συνοχής ή του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.»
Όπως σημειώνει η Ναυτεμπορική ένα περίπου χρόνο πριν, αναφερόμενη στο Παγκόσμιο Συνέδριο Τηλεπικοινωνιών (WMC) το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Βαρκελώνη, και στο οποίο τα τελευταία 30 χρόνια παρουσιάζονται όλες οι εξελίξεις στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και της κινητής τηλεφωνίας, στην διοργάνωση του 2023 πρωταγωνιστές ήσαν το δίκτυο κινητής τηλεφωνία 5G που υπόσχεται υλοποίηση του αποκαλούμενου Διαδικτύου των Πραγμάτων (Internet of Things) αλλά και το επερχόμενο δίκτυο 6G που αποκαλείται Διαδίκτυο των Πάντων (Internet of Everything).
“Τα δίκτυα 5G προσφέρουν εκπληκτικής ταχύτητας και ποιότητας σύνδεσης με το Internet όχι μόνο για χρήση στα κινητά τηλέφωνα αλλά και στη διασύνδεση διαφόρων καθημερινής χρήσης ηλεκτρονικών και οικιακών συσκευών. Παρά το γεγονός ότι τα δίκτυα 5G βρίσκονται ακόμη στην αρχή της ενσωμάτωσης τους στα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και συνεχίζεται η τεχνολογική του ανάπτυξη έχει ήδη ξεκινήσει η συζήτηση για τα δίκτυα 6G, τεχνολογία η οποία υπόσχεται μια νέα ψηφιακή και τηλεπικοινωνιακή επανάσταση για την ανθρωπότητα.»
Τι είναι το 6G
Το 6G είναι η επόμενη φάση της ασύρματης τεχνολογίας, που ενσωματώνει νέες προσεγγίσεις όπως υπολογιστικά συστήματα αιχμής και τεχνητή νοημοσύνη για να βοηθήσει στη δημιουργία ενός εντελώς νέου τύπου Διαδικτύου. Οι ερευνητές του 6G έχουν επίσης εξετάσει τη δυνατότητα των κυμάτων terahertz, ραδιοκυμάτων που βρίσκονται στο όριο μεταξύ των μικροκυμάτων και της υπέρυθρης ακτινοβολίας. Αυτά τα ραδιοκύματα υπόσχονται δραστική μείωση των καθυστερήσεων μετάδοσης δεδομένων και ταχύτητες μετάδοσης δεδομένων έως και 1 Tbps. Αυτό είναι χίλιες φορές πιο γρήγορα από τις ταχύτερες ταχύτητες Wi-Fi που προσφέρουν σήμερα οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι και εκατό φορές πιο γρήγορα από την μάξιμουμ απόδοση και ταχύτητα μετάδοσης που μπορούν να φτάσουν τα δίκτυα 5G.
Στις πρώτες ερευνητικές μελέτες που παρουσιάστηκαν για το 6G αλλά και όσα αναφέρουν οι ειδικοί το δίκτυο αυτό θα χρησιμοποιήσει τηλεπικοινωνιακή τεχνολογία σχεδιασμένη για χρήση στα κινητά τηλέφωνα και θα την αξιοποιήσει σε ένα πολύ ευρύτερο σύνολο χρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της υγειονομικής περίθαλψης, της γεωργίας και της δημιουργίας έξυπνων κατοικιών. Στην πορεία ο μέσος άνθρωπος θα βιώσει μια απρόσκοπτη συνδεσιμότητα μεταξύ του Διαδικτύου και της καθημερινής ζωής.
Οι εφαρμογές του
Τα αυτόνομα αυτοκίνητα, τα drones, τα τηλεκατευθυνόμενα εργοστάσια και άλλες χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης (AI) θα πάρουν μια νέα μεγάλη ώθηση από την έλευση των δικτύων 5G. Η έλευση του 6G αναμένεται να εκτοξεύσει αυτούς και άλλους τομείς σε επίπεδα και εμφάνιση νέων εφαρμογών και υπηρεσιών που ακόμη δεν μπορούμε καν να φανταστούμε.
Ο Ραζβάν Αντρέι Στόκια και ο Τζουζέπε Αντρέ, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Jacobs στη Βρέμη της Γερμανίας, υποστηρίζουν ότι το 6G θα μπορούσε να βασιστεί στη «συνεργατική τεχνητή νοημοσύνη» για να βοηθήσει τα αυτόνομα αυτοκίνητα να επικοινωνούν μεταξύ τους, να βοηθούν στην καλύτερη ροή της κυκλοφορίας στους δρόμους αλλά και να βοηθούς τους πεζούς να κυκλοφορούν με μεγαλύτερη άνεση και ασφάλεια. Τα δίκτυα 6G θα αποτελέσουν μέρος μιας αναδυόμενης τάσης που ονομάζεται «υπολογιστική αιχμή», η οποία μετακινεί τη διαχείριση δικτύου μακριά από τα κεντρικά υπολογιστικά νέφη (cloud computing) προς πιο τοπικές συσκευές, κάνοντας τα πάντα να λειτουργούν πιο ομαλά και μειώνοντας τους χρόνους απόκρισης.
O Ρομπέρτο Σαράτσο ερευνητής της τεχνολογίας 6G στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας & Τεχνολογίας αναφέρει ότι οι τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η υπολογιστική αιχμή θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις ίδιες τις συσκευές να μετατρέπονται σε κεραίες δικτύου διατηρώντας τη σύνδεσή Wi-Fi σε ένα ρευστό, συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον των χρηστών και των συσκευών τους.
Αναδυόμενες τεχνολογίες
Η εικονική πραγματικότητα αναμένεται να παίξει μεγάλο ρόλο στο 5G. Αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή. Στην εποχή του 6G χρόνια ορισμένοι ειδικοί φαντάζονται την εμφάνιση ακόμη πιο… καθηλωτικών τεχνολογιών, όπως οι κυτταρικές επιφάνειες, τα συνδεδεμένα εμφυτεύματα και οι «ασύρματες διεπαφές εγκεφάλου-υπολογιστή».
Ο Γουάλιντ Σάντα ερευνητής του 6G στο Πολυτεχνικό Ινστιτούτο της Βιρτζίνια προβλέπει ότι τα smartphones θα αφήσουν τη θέση τους σε άλλους είδους έξυπνες φορητές συσκευές, σε ακουστικά και σε εμφυτεύματα «που θα μπορούν να λάβουν άμεσες αισθητηριακές πληροφορίες από τον οργανισμό του χρήστη τους. Ο ιαπωνικός τηλεπικοινωνιακός γίγαντας NTT DoCoMo οραματίζεται μια πλήρη συγχώνευση φυσικής ζωής και κυβερνοχώρου: «Ο κυβερνοχώρος θα μπορεί να υποστηρίξει την ανθρώπινη σκέψη και δράση σε πραγματικό χρόνο μέσω φορητών συσκευών και μικροσυσκευών που θα είναι τοποθετημένες στο ανθρώπινο σώμα».
Δέκα χρόνια πριν, ο Τάσος Καφαντάρης σημείωνε στο Βήμα:
«Εκείνο που νομίζαμε αρχικά ως προφανές ήταν να διαδικτυωθεί ο υπολογιστής του καθενός μας. Έπειτα, ο φορητός μας… το κινητό μας… η ταμπλέτα μας… η τηλεόρασή μας… και τώρα τα γυαλιά μας, το ρολόι, το ψυγείο, ο φούρνος μικροκυμάτων, η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα, ο θερμοστάτης και η κλειδαριά του σπιτιού μας. Ωστόσο, μια στιγμή: Δεν αποτελεί προϋπόθεση για διαδικτύωση η ύπαρξη της «βασικής εξυπνάδας» ενός επεξεργαστή σε κάθε συσκευή; Πώς μιλάμε για διάθεση διαδικτυακής διεύθυνσης ακόμη και στην… κλειδαριά του δωματίου μας;
Λιλιπούτεια και πάμφθηνα κυκλώματα – όπως το κινεζικό Kinetis που βλέπουμε πάνω σε μπαλάκι γκολφ – θα κάνουν τα πάντα ασύρματα
Την πιο εντυπωσιακή απάντηση στο ερώτημα έδωσε στην έκθεση MWC 2014 της Βαρκελώνης η κινεζική Freescale Semiconductor: παρουσίασε μια παραλλαγή του επεξεργαστή ARM (που βρίσκουμε σε netbooks και κινητά τηλέφωνα), ονόματι Kinetis KL03, με διαστάσεις μόλις 1,6×2 χιλιοστά και τιμή πώλησης 75 cents, ενώ περιλαμβάνει και μνήμη 32ΚΒ flash και 2ΚΒ RAM. Τι μπορείς να κάνεις με έναν τέτοιο λιλιπούτειο επεξεργαστή; Σχεδόν οτιδήποτε –αφ’ ης στιγμής συνδεθεί με το Διαδίκτυο, στείλει τα δεδομένα του σε ένα «ψηφιακό σύννεφο» και συνομιλήσει με όποιον άλλο μεγαλύτερο υπολογιστή.
Ακριβώς ένα ψηφιακό σύννεφο διαδικτύωσης των πραγμάτων («Internet of Things Cloud») ανακοίνωσε στη Βαρκελώνη ότι υλοποίησε η ΙΒΜ και προσκάλεσε για δωρεάν φιλοξενία τις πρώτες δέκα συσκευές που θα συνδεθούν (από πλυντήρια ως παρκόμετρα). Εντυπωσιακή εξέλιξη, αλλά σε λίγο δεν θα είναι μόνο μηχανήματα αυτά που θα στέλνουν δεδομένα στον κόσμο των ανθρώπων: Όπως ανακοίνωσε στο ενημερωτικό δελτίο www.youris.com της ΕΕ ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ρώμης Andrea Vitaletti, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα PLEASED του οποίου προΐσταται έχει ήδη κατορθώσει να «κάνει τα φυτά να μιλούν». Ενσωματώνοντας αισθητήρες σε αυτά, καταγράφει τις αντιδράσεις τους σε διάφορες μολύνσεις του περιβάλλοντος και ασθένειες. Όταν το πρόγραμμα ολοκληρωθεί, τον Μάιο, θα έχουμε την πρώτη ανοιχτή βάση δεδομένων των ερεθισμάτων των φυτών και των ηλεκτρονικών τους αντιστοιχήσεων. Δηλαδή, την πρώτη προσέγγιση της γλώσσας των φυτών, μέσω της οποίας –και των «κραυγών τους στο Διαδίκτυο» –θα μαθαίνουμε πού πονάει ο πλανήτης μας και θα σπεύδουμε να επουλώσουμε καταστάσεις, εγκαίρως. Σας θυμίζει κάτι αυτό; Σωστά μαντέψατε. Στο τέλος της συνέντευξής του ο Vitaletti δήλωσε: «Τελικά θα προκύψει κάτι σαν εκείνο που είδατε στην ταινία «Avatar»: φυτά και άνθρωποι να έχουν στενή επικοινωνία σχετικά με τον κόσμο στον οποίο ζουν».
Οσο μαγευτική και αν ακούγεται μια τέτοια προοπτική, δεν θα πρέπει να ξεχνούμε ότι ο πρώτος κρίκος επικοινωνίας ανθρώπου – φυτών (ή και ζώων οσονούπω) δεν είναι άλλος από μια ανόργανη μικροσυσκευή: ο αισθητήρας, το κύκλωμα ελέγχου, το κύκλωμα αναμετάδοσης… Πόσο μπορούμε να τα μικραίνουμε όλα αυτά ώστε να εμφυτεύονται σε οργανισμούς χωρίς να παρενοχλούν, αφενός, αλλά και να παραμένουν «αρκούντως έξυπνα», αφετέρου;
Οι πρώτοι ερευνητές που βάλθηκαν να καταγράψουν τις απαιτήσεις διαχείρισης ενός διαδικτυωμένου οικοσυστήματος του πλανήτη μας… τρόμαξαν από τα ευρήματά τους: Εκτίμησαν αρχικά ότι κάθε άνθρωπος σε αστικό περιβάλλον κινείται ανάμεσα σε 1.000 ως 5.000 ανιχνεύσιμα αντικείμενα που τον αφορούν. Έπειτα, η εταιρεία κλαδικών μελετών Gartner υπολόγισε ότι ως το 2020 θα έχουν συνδεθεί στο Διαδίκτυο των Πραγμάτων περίπου 26 δισεκατομμύρια συσκευές. Η συνάδελφός της ABI Research εκτίμησε ότι ο αριθμός αυτός θα είναι 30 δισεκατομμύρια και σύντομα το Διαδίκτυο των Πάντων θα απαιτήσει τον έλεγχο κινήσεων μέχρι και 100 τρισεκατομμυρίων οντοτήτων! Μια τέτοια πολυπλοκότητα σημαίνει ότι τα «ψηφιακά νέφη» που θα εξυπηρετούν ένα τέτοιο Διαδίκτυο θα πρέπει να βασίζονται σε μαζικά «παράλληλα συστήματα πληροφορικής», αλλά και ότι ο κυκεώνας των διαδικτυωμένων οντοτήτων θα πρέπει να συνδιαλέγεται τουλάχιστον σε μία κοινή προγραμματιστική γλώσσα.
Το ζητούμενο αυτό έγινε γοργά αντιληπτό από έναν παλαίμαχο του λογισμικού, τον εφευρέτη της dbase III και της Mathematica Stephen Wolfram. Οπως ανακοίνωσε ο ίδιος στις 6 Ιανουαρίου 2014, έπεισε την κατασκευάστρια μικροεπεξεργαστών Intel να υιοθετήσει τη νεόδμητη γλώσσα του «Wolfram Language» ως τη μελλοντική κοινή γλώσσα των διαδικτυούμενων οντοτήτων. Ήδη ο Wolfram έχει σχηματίσει μια «συλλογή» συσκευών που καταλαβαίνουν τη γλώσσα του. Βέβαια, η προσπάθειά του ίσως είναι μόνο μία από τις πολλές που θα ξεφυτρώσουν. Προμήνυμα για κάτι τέτοιο είναι ότι πολλά πολυτεχνεία και πανεπιστήμια του κόσμου (και στην Ελλάδα) ήδη διδάσκουν ως πρώτη γλώσσα προγραμματισμού στους νεοεισερχόμενους φοιτητές τους τη «συναρτησιακή γλώσσα προγραμματισμού» Huskell. Όντας μια γλώσσα εξόχως κατάλληλη για διαχείριση παράλληλων συστημάτων, σίγουρα θα παραγάγει την επόμενη φουρνιά προγραμματιστών του Διαδικτύου.
Τεχνολογικά, όλα δείχνουν ρόδινα για την ψηφιακή παντοδυναμία στον οργανικό και ανόργανο κόσμο της Γης. Οι επενδύσεις των μεγαλοεπιχειρήσεων της πληροφορικής σε υποδομές «ψηφιακού νέφους» και λογισμικό μαζικής επεξεργασίας δεδομένων (Big Data) δείχνουν σίγουρο στοίχημα. Ο έλεγχος των δεδομένων κάθε μορφής και προέλευσης θα φέρει ένα πρωτόγνωρο κύμα αυξημένης παραγωγικότητας, ασύλληπτης ανάπτυξης σε κάθε τομέα, νέο και απροσμέτρητο καταναλωτισμό… χαράς ευαγγέλια για τις χρηματαγορές. Είναι όμως η λεωφόρος της «Εναιοποίησης» δρόμος ευθύς και αταλάντευτος προς τον «υλικό Παράδεισο»;
Ένα πρώτο συννεφάκι φάνηκε το 2007, όταν η γερμανική ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας από Ακτινοβολίες σύστησε στους πολίτες «να εκτίθενται όσο το δυνατόν λιγότερο στην όποια ακτινοβολία από Wi–Fi, προτιμώντας την ενσύρματη διαδικτύωση». Το θέμα πνίγηκε πολλαπλά τα επόμενα χρόνια, κυρίως μέσω της αφειδούς χρηματοδότησης σχετικών «αθωωτικών» ερευνών από τους ίδιους τους τηλεπικοινωνιακούς κολοσσούς. Και αυτό παρά το ότι οι μελέτες των γεωπόνων έδειχναν πως μέλισσες και πουλιά αφανίζονται από τις παρεμβολές που κάνουν στο σύστημα προσανατολισμού τους οι αμέτρητες τηλεπικοινωνιακές κεραίες. Τώρα, μας μένει να αναλογιστούμε το αυτονόητο: Ας μην επενδύουμε τα πάντα σε μια ακτινοβολούσα τεχνολογία που δεν μας έδωσε το περιθώριο χρόνου να την ελέγξουμε ουσιαστικά ως προς τις επιπτώσεις της στην υγεία.
Κι έπειτα, υπάρχει ένα ακόμη μέγα σύννεφο προς επίλυση: Ποιες θα είναι οι κοινωνικές επιπτώσεις της διασύνδεσης ανθρώπων – μηχανών – ζώων – φυτών σε ένα Διαδίκτυο των Πάντων; Ποιοι θα προλάβουν να αναλύσουν τα προβλήματα μιας τόσο ριζικής διαταραχής στα ως τώρα ανεξάρτητα συστήματα επικοινωνιών τους; Μήπως βαδίζουμε ολοταχώς σε ένα γενικευμένο πείραμα με πειραματόζωα τους εαυτούς μας; Κι ακόμη, τι θα συμβεί αν όντως πραγματωθεί η πρόβλεψη του Κουρτσβάιλ για «ξεπέρασμα της ανθρώπινης νοημοσύνης από εκείνη των μηχανών ως το 2029»;
ΕΙΡΗΝΗ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ
