Στον περίπλοκο κόσμο των διεθνών σχέσεων, ακούει κανείς συχνά την ρήση: «Δεν υπάρχουν συμμαχίες, μόνο συμφέροντα». Αυτό το ρητό αποδείχθηκε αληθινό για ακόμη μια φορά σε ένα πρόσφατο περιστατικό που αφορούσε ένα τουρκικό μη-επανδρωμένο αεροσκάφος στη Συρία.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ που δημοσίευσε πρώτο το Reuters και σχολίασε το politico, κατά τη διάρκεια της 5ης Οκτωβρίου 2023 ένα αμερικανικό μαχητικό αεροσκάφος F-16 κατέρριψε ένα μη-επανδρωμένο ιπτάμενο όχημα τύπου Bayraktar TB2 πάνω από μια βάση στη βορειοανατολική Συρία όπου εκεί σταθμεύουν αμερικανικές δυνάμεις.
Αναλυτικά το TB2, οπλισμένο με πυραύλους αέρος-εδάφους, αποτελούσε σημαντική απειλή για τα αμερικανικά στρατεύματα και τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις στη βάση
Tal Baydar. Ενώ οι αρχικές αναφορές πρότειναν ότι το drone λειτουργούσε μετά εντολών από την τουρκική κυβέρνηση, τελικώς το τουρκικό υπουργείο Άμυνας αρνήθηκε κατηγορηματικά οποιαδήποτε ιδιοκτησία ή συμμετοχή σε αυτό το περιστατικό.
Αυτή η αντιφατική αφήγηση υπογραμμίζει την αρχή ότι τα κράτη συχνά δίνουν προτεραιότητα στα δικά τους συμφέροντα πάνω από οποιεσδήποτε επίσημες συμμαχίες, όπως είναι το ΝΑΤΟ όπου Αμερική και Τουρκία εμφανίζονται ως σύμμαχοι.
Ανάλυση του περιστατικού
Η κατάσταση ξεκίνησε όταν οι δυνάμεις των ΗΠΑ παρατήρησαν μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα να διεξάγουν αεροπορικές επιδρομές κοντά στη Χασάκα, εντός μιας δηλωμένης απαγορευμένης ζώνης επιχειρήσεων των ΗΠΑ. Έτσι τα αμερικανικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν γρήγορα σε καταφύγια καθώς πλησίαζε η απειλή των τουρκικών στρατιωτικών μη-επανδρωμένα αεροχημάτων.
Στην συνέχεια, στις 11:30 π.μ., ένα τουρκικό ΤΒ2 εισήλθε ξανά στην απαγορευμένη ζώνη, κατευθυνόμενο πάλι προς τη θέση των αμερικανικών στρατευμάτων. Έπειτα από αυτή την εξέλιξη οι Αμερικανοί διοικητές αξιολόγησαν το ΤΒ2 ως πιθανή αυξανόμενη απειλή (elevated threat), οδηγώντας στην κατάρριψη του από αμερικανικά μαχητικά
αεροσκάφη F-16.
Γεωπολιτική Ανάλυση
Οι εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας κλιμακώνονται λόγω των πρόσφατων στρατιωτικών ενεργειών της Τουρκίας εναντίον των κουρδικών δυνάμεων τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία. Η Τουρκία θεωρεί τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις ως επέκταση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), μιας οργάνωσης που πολλά έθνη έχουν χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική ομάδα. Φυσικά, ο τρομοκράτης (terrorist) κάποιου είναι ο υπερασπιστής (freedom fighter) κάποιου άλλου.
Πολύ πριν από το περιστατικό με το ΤΒ2, αξιωματούχοι των ΗΠΑ είχαν προειδοποιήσει τον τουρκικό στρατό για το δικαίωμα της αμερικανικής εκστρατευτικής δύναμης στην αυτοάμυνα, σηματοδοτώντας τη λεπτή ισορροπία συμφερόντων στην περιοχή. Τώρα μετά το περιστατικό, τόσο ο υπουργός Άμυνας Lloyd Austin όσο και ο νέος πρόεδρος του Joint Chiefs Gen. CQ Brown συνεργάστηκαν με τους Τούρκους ομολόγους τους για να τονίσουν τη σημασία του συντονισμού και της πρόληψης των κινδύνων για τις δυνάμεις των ΗΠΑ στη Συρία.
Βέβαια σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθεί ότι και τα τουρκικά αλλά και τα αμερικανικά στρατεύματα είναι εισβολείς στην Συρία.
Τώρα ενώ κανένα αμερικανικό στράτευμα δεν τραυματίστηκε στο περιστατικό, γενικότερα χρησιμεύει ως έντονη υπενθύμιση ότι τα εθνικά συμφέροντα μπορούν συχνά να επισκιάσουν τις επίσημες συμμαχίες. Στον κόσμο της γεωπολιτικής, οι στρατηγικοί στόχοι και οι ανησυχίες για την ασφάλεια μπορούν να οδηγήσουν τα έθνη να επιδιώξουν τα ιδιαίτερα συμφέροντα τους, ακόμη και όταν μπορεί να φαίνεται ότι έρχονται σε αντίθεση με τις συμμαχίες που διατηρούν.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, το περιστατικό με το τουρκικό μη-επανδρωμένο αεροσκάφος στη Συρία παρέχει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς τα έθνη, παρά το γεγονός ότι είναι σύμμαχοι στα χαρτιά, μπορούν να παρακινηθούν κυρίως από τα προσωπικά τους συμφέροντα όταν πρόκειται για κρίσιμα γεωπολιτικά ζητήματα.
Αυτό το σενάριο απηχεί τις θεμελιώδεις αρχές του επιθετικού ρεαλισμού, όπου τα κράτη δίνουν προτεραιότητα στη δική τους επιβίωση και ευημερία, καθοδηγούμενα μόνο από ορθολογικές και υποκειμενικές εκτιμήσεις της ισχύος και της ασφάλειας.
Όπως λέει και το ρητό, «δεν υπάρχουν συμμαχίες, μόνο συμφέροντα» και στην περίπλοκη και απρόβλεπτη αρένα της διεθνούς πολιτικής, αυτή η ρήση παραμένει ένα διαχρονικά σημαντικό απόφθεγμα.
του Ιωάννη Ροϊδη
