Στις 2 Δεκεμβρίου του 1823 ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζέιμς Μονρόε με την καθοδήγηση του τότε Υπουργού Εξωτερικών Τζον Κουίνσι Άνταμς σχημάτισε το Δόγμα Μονρόε (Monroe Doctrine).
Αναλυτικά αυτή η οδηγία πολιτικής γραμμής των ΗΠΑ βασίζονταν δε δύο πυλώνες:
α. Ανάσχεση αποικισμού, όπου το Δόγμα Μονρόε συμβούλευε ότι πιθανές προσπάθειες των ευρωπαϊκών εθνών να αποικίσουν ή να αναμειχθούν στα πολιτικά πράγματα των κρατών του Δυτικού Ημισφαιρίου ή της Βόρειας & Νότιας Αμερικής θα χαρακτηριζόταν ως εχθρική ενέργεια και θα επέφερε την παρέμβαση των ΗΠΑ.
β. Μη-επέμβαση σε πολέμους μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες από εδώ και στο εξής, πάντοτε σύμφωνα με το Δόγμα Μονρόε, δε θα επενέβαιναν σε πολέμους μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών. Όμως εάν θίγονταν τα αμερικανικά συμφέροντα, τότε υπήρχε πρόβλεψη έτσι ώστε η εκάστοτε κυβέρνηση να μπορεί να ενεργήσει με γνώμονα το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ.
Βάσει των ιστορικών γεγονότων από το 1823 έως σήμερα είναι αυταπόδεικτο ότι τελικώς τα αμερικανικά συμφέροντα επέτασσαν σημαντικές επεμβάσεις στην Γηραιά Ήπειρο και την Ρωσία. Χαρακτηριστικά οι ΗΠΑ συμμετείχαν με σημαντικές ένοπλες δυνάμεις στο ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς επίσης τον Μάρτιο του 1947 με το Δόγμα Τρούμαν εκκίνησαν τον Ψυχρό Πόλεμο.
Ευεργετικό μεν το Δόγμα Τρούμαν για τις ΗΠΑ, αλλά για την Ελλάδα έθετε τα θεμέλια ενός μεγάλου μειονεκτήματος αφού έβαζε σημαντικές διπλωματικές και εξοπλιστικές προτεραιότητες στην πλευρά της Τουρκίας.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι τότε η ανάσχεση του κομμουνισμού στη Ευρώπη φαινόταν ως θεάρεστο έργο, όμως η σημερινή κυβέρνηση της Ρωσίας δεν έχει σχέση με τις ενέργειες και τις πολιτικές του Λένιν και του Στάλιν. Δηλαδή δεν πρέπει να εξετάζουμε την ιστορία ως ένα ενιαίο σύνολο αλλά να μπορούμε να διακρίνουμε πότε και πως μια κατάσταση έχει αλλάξει για οποιονδήποτε λόγο.
Με αυτόν τον γνώμονα, η εξέταση των αποτελεσμάτων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής από το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου έως σήμερα μπορεί να αποκρυπτογραφήσει το σύγχρονο δόγμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ με τα επόμενα σημεία.
1. Εκφοβισμός άλλων χωρών ώστε να υποκύπτουν στην θέληση των ΗΠΑ
Πριν λίγες μέρες ο υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας Sergey Lavrov εξήγησε δημόσια ότι όποια χώρα ψηφίζει στον ΟΗΕ σύμφωνα με τις επιθυμίες των ΗΠΑ, αυτό έχει συμβεί μετά από πίεση των αμερικανών αξιωματούχων προς αυτή την κατεύθυνση. Στην ερώτηση αυτών των χωρών για το τι θα κερδίσουν από την σύμπλευση τους με τις ΗΠΑ, οι αμερικανοί αξιωματούχοι απαντούν ότι αυτές οι χώρες δεν θα έχουν προβλήματα με τις ΗΠΑ. Γενικότερα η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ συνοψίζεται στην φράση” αν δεν είσαι μαζί μας είσαι εναντίον μας”.
2. Στρατηγική Ασάφεια
Η στρατιωτική συνδρομή των ΗΠΑ σε τρίτες χώρες, όπως τα κράτη της Βαλτικής, η Ουκρανία και η Ταιβάν, έχει εσκεμμένα ένα σημαντικό ποσοστό ασάφειας σχετικά με την άμεση εμπλοκή των αμερικανικών στρατευμάτων στα θέματα αντιπαλότητας που έχουν με την Ρωσία και την Κίνα. Αυτός ο ελιγμός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως “στρατηγική ασάφεια” και πηγάζει από το γεγονός ότι η Ρωσία και η Κίνα έχουν σημαντικά πυρηνικά οπλοστάσια και προηγμένες ένοπλες δυνάμεις (δηλαδή είναι near peer opponents των ΗΠΑ).
3. Το ΝΑΤΟ είναι ένας επιθετικός σχηματισμός που επιθυμεί να πολεμήσει με ξένους στρατιώτες σε διαφορετική γη από τις ΗΠΑ
Οι αμερικανοί πολίτες δεν έχουν δει εμπόλεμη κατάσταση στα εδάφη τους για πάρα πολλά χρόνια ενώ παράλληλα οι κυβερνήσεις τους έχουν διαχρονικά δημιουργήσει αμέτρητους πολέμους σε όλες τις ηπείρους. Ανέκαθεν η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προσπαθεί να προωθήσει τα πανάκριβα οπλικά συστήματα των πολεμικών βιομηχανιών της σε άλλες χώρες για πολέμους μακριά από την Αμερική. Οι μόνες εμπλοκές της αμερικανικής ή νατοϊκής πολεμικής μηχανής ήταν σε αδύναμες χώρες, όπως η Σερβία και το Ιράκ. Επιπροσθέτως η δαπανηρή απαγκίστρωση από το Αφγανιστάν των 2,313 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σίγουρα έφερε νέες παραγγελιές στις πολεμικές βιομηχανίες των ΗΠΑ.
4. Η δημοκρατία είναι μόνο αμερικανική
Ως δημοκρατικό χαρακτηρίζεται μόνον ένα καθεστώς όπου είναι φιλικό και υποτακτικό στην θέληση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Όλα τα άλλα καθεστώτα είναι ολοκληρωτικά και καταπιέζουν τους λαούς τους και για αυτό θα πρέπει να εκδημοκρατιστούν, δηλαδή να αλλάξει το καθεστώς τους σε ένα φιλικό και υποτακτικό προς τις ΗΠΑ.
5. Η ελευθερία του λόγου είναι μόνο για τις ΗΠΑ και αυτή είναι αυστηρά ελεγχόμενη
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη αφήγημα της δημοκρατίας και κατά προέκταση στην ελευθερία του λόγου που συνειρμικά συνοδεύει αυτή την ιδέα. Βέβαια η ελευθερία του λόγου ανήκει μόνο τα δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και απευθύνεται σε ένα στοχευόμενο ακροατήριο που είτε να μην μπορεί είτε να μην θέλει να ελέγξει την σχετική παραπληροφόρηση.
6. Εξωτερική Πολιτική μέσω Mυστικών Επιχειρήσεων
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ χρησιμοποιεί εκτός από την CIA και τις διπλωματικές αποστολές περαιτέρω εξειδικευμένες στρατιωτικές μονάδες, όπως την Κοινή Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων (Joint Special Operations Command – JSOC). Αναλυτικά σε αυτή την διοίκηση υπάγονται η Delta Force/US Army, η DEVGRU – Seal Team 6/US Navy, η 24th Special Tactics Sqd/US Airforce μαζί με τους Night Stalkers για υποστήριξη με ελικόπτερα και η Intelligence Support Activity – Task Force Orange για επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών με HUMINT (Human Intelligence), SIGINT (Signals Intelligence) και Special Reconnaissance. Γενικότερα η σύσταση κοινού σώματος για ειδικές αποστολές βοηθάει στην διεξαγωγή εξαιρετικά νευραλγικών επιχειρήσεων κάθε είδους που θα μπορούσαν να επιφέρουν κάποιο θετικό αποτέλεσμα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
7. Oι ΗΠΑ δεν έχουν σύμμαχους
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ συνδράμει μόνο στην ενδυνάμωση των αμερικανικών συμφερόντων και δεν νοιάζεται για καμία σύμμαχο χώρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση Nordstream, όπου με την ανατίναξη των αγωγών η Αμερική άρχισε να πουλάει πανάκριβα το υγροποιημένο φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Με αυτό τον τρόπο το πανάκριβο στην εξόρυξη αμερικανικό φυσικό αέριο λόγω fracking βρήκε αγορά στην Ευρώπη εξοβελίζοντας το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω μιας πράξης διεθνούς τρομοκρατίας. Φυσικά τον αυξημένο λογαριασμό για την ενέργεια κλήθηκαν να πληρώσουν τα ευρωπαϊκά συμμαχικά κράτη.
Άλλο τέτοιο παράδειγμα είναι οι αμερικανικές πιέσεις για την αγορά του πανάκριβου μαχητικού αεροσκάφους F-35 από συμμαχικές χώρες, ενώ αυτός ο τύπος μαχητικού έχει αποδεδειγμένα αρκετά θέματα επιχειρησιακής αξιοπιστίας.
8. Το Δολάριο ως διεθνές νόμισμα και η απεραντοσύνη του αμερικανικού χρέους
Το συνολικό αμερικανικό εξωτερικό χρέος είναι πάνω από 31 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Όμως σύμφωνα με ρεπορτάζ της Wall Street Journal τα λογιστικά μέτρα για την αποφυγή της παραβίασης του ανώτατου ορίου χρέους των 31,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων θα εξαντληθούν τον επόμενο Ιούνιο.
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ έχει βασισθεί στην χρήση του δολαρίου ως διεθνούς νομίσματος έτσι ώστε να μην χάσει την αξία του, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα άκρως πληθωριστικό fiat (χωρίς έμπρακτο αντίκρισμα) νόμισμα. Οι προσπάθειες του Sadam Housein και του Muamar Kadafi να ξεφύγουν από την χρήση του αμερικανικού δολαρίου έφερε την “αμερικανική δημοκρατία” στις χώρες τους.
10. Απειλές απομόνωσης από το διεθνές οικονομικό σύστημα
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τον οικονομικό πόλεμο για να κτυπήσει αντίπαλες χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα. Βάσει του αποτελέσματος αυτή η πρακτική δεν λειτούργησε όπως είχε σχεδιαστεί από το αμερικανικό επιτελείο καθώς είναι ακατόρθωτο να επιβληθούν αποτελεσματικά οικονομικές κυρώσεις σε χώρες που έχουν πρωτογενή και ενεργειακή παραγωγή καθώς και εξαιρετικές σχέσεις με την Σαουδική Αραβία, όπως η Ρωσία και η Κίνα.
Συμπεράσματα
Εν κατακλείδι αφήνεται ως εργασία στον αναγνώστη να αποφασίσει αν η σημερινή εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ απλά ακολουθεί το Δόγμα του Γκάνγκστερ (Gangster Doctrine). Σίγουρα οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ήταν κυρίαρχες μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά θα πρέπει να σχεδιάσουν μια καλύτερη εξωτερική πολιτική από αυτή που εφαρμόζουν σήμερα με περισσή έπαρση και αρκετή αισιοδοξία για την αποτελεσματικότητα της.
του Ιωάννη Ροΐδη
