«Μετά τις συκοφαντίες… οι σφαίρες στον τράχηλο», Βίκτορ Σερζ
Αυτό ακριβώς δήλωσε ο Βίκτορ Σερζ, ο Ρωσοβέλγος συγγραφέας ο οποίος απελευθερώθηκε από την ΕΣΣΔ τον Απρίλιο του 1936, στον Χουλιάν Γκόρκιν όταν συναντήθηκαν το 1937, ενημερώνοντας έτσι τον κορυφαίο αγωνιστή του POUM για τη μοιραία αλληλουχία της κομμουνιστικής πολιτικής. Μιας πολιτικής που ωστόσο συναντούσε σοβαρά εμπόδια:
Η αναρχο-συνδικαλιστική μάζα της CNT ξέφευγε από την επιρροή των κομμουνιστών και το POUM ήταν αντίθετο με την πολιτική τους. To POUM ήταν ό,τι έπρεπε για …. θύμα, εξαιτίας της αδυναμίας του και της περιθωριοποιημένης θέσης του στην πολιτική σκακιέρα.
Για τους κομμουνιστές, θα αποδειχθεί καλή ευκαιρία να εκμεταλλευθούν αυτή την ιδιάζουσα πολιτική μορφολογία, Εξάλλου, το POUM εθεωρείτο ότι είχε σχέσεις με τον Τρότσκι: Κατά τη διάρκεια του 1935, οι αρχηγοί του, Αντρέου Νιν και Χουλιάν Γκόρκιν, είχαν κάνει διαβήματα στις καταλανικές αρχές ώστε ο Τρότσκι, ο οποίος είχε διωχθεί από τη Γαλλία, να μπορέσει να εγκατασταθεί στη Βαρκελώνη ! Στο πλαίσιο της δίωξης των τροτσκιστών που ήταν τότε σε εξέλιξη στην ΕΣΣΔ, δεν είναι καθόλου εντυπωσιακό ότι η γραμματεία της Κομιντέρν η οποία συνεδρίασε στις 21 Φεβρουάριου 1936, δηλαδή πέντε ημέρες ύστερα από την εκλογική νίκη του ισπανικού Λαϊκού Μετώπου, έδωσε στο IKK τη συμβουλή να αναλάβει «δραστήριο αγώνα κατά της αντεπαναστατικής τροτσκιστικής σέχτας». Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1936. το POUM είχε την τόλμη να υπερασπίσει τα θύματα της πρώτης από τις δίκες της Μόσχας.
Στις 13 Δεκεμβρίου 1936, οι κομμουνιστές κατάφεραν να παραμερίσουν τον Αντρέου Νιν από το Συμβούλιο της αυτόνομης κυβέρνησης της Καταλονίας. Απαίτησαν την απομάκρυνσή του με το πρόσχημα ότι ήταν ένοχος συκοφάντησης της ΕΣΣΔ, και χρησιμοποίησαν εκβιαστικά τις προμήθειες των όπλων για να φτάσουν στο σκοπό τους. Στις 16 Δεκεμβρίου, η «Πράβντα» ξεκίνησε μια διεθνή καμπάνια ενάντια σε όσους ήσαν αντίθετοι στη σοβιετική πολιτική: «Στην Καταλονία άρχισε η εξόντωση των τροτσκιστών και των αναρχοσυνδικαλιστών. Θα φτάσει στο στόχο της με την ίδια ενεργητικότητα που είχε γνωρίσει και στην ΕΣΣΔ».
Κάθε πολιτική διαφορά ισοδυναμούσε για την κομμουνιστική νοοτροπία με προδοσία, που χρειαζόταν παντού και πάντα άμεση αντιμετώπιση. Συκοφαντίες και ψέματα εξαπολύθηκαν κατά του POUM του οποίου οι μονάδες στο μέτωπο κατηγορήθηκαν ότι είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους, ενώ οι κομμουνιστικές μονάδες τους αρνιόνταν συστηματικά κάθε υποστήριξη. Η ημερήσια εφημερίδα του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος,
«L ’ Humanite», διακρίθηκε ιδιαίτερα σ’ αυτό το έργο, αναπαράγοντας τα άρθρα του διαβόητου Μιχαήλ Εφίμοβιτς Κολτσόφ, αρχισυντάκτη του σοβιετικού σατιρικού περιοδικού «Κροκόδειλος», πράκτορα της NKVD και μεγάλου φίλου του ζεύγους των σκληροπυρηνικών μπολσεβίκων συγγραφέων Λουί Αραγκόν – Έλσας Τριολέ.(Ο Κολτσόφ «εκκαθαρίστηκε» το 1949 ως πράκτορας των Άγγλων). Το κεντρικό θέμα αυτής της καμπάνιας συμπυκνωνόταν σε μια παραδοχή η οποία επαναλαμβανόταν ακούραστα: το POUM είναι συνένοχος του Φράνκο, προδίδει προς όφελος του φασισμού. Οι κομμουνιστές φρόντισαν να βάλουν στις γραμμές του πράκτορες επιφορτισμένους να συγκεντρώσουν πληροφορίες και να ετοιμάσουν «μαύρες λίστες» έτσι ώστε να αναγνωρίζουν την ταυτότητα, όταν ερχόταν η ώρα, των συλληφθέντων αγωνιστών. Είναι ακριβέστατα γνωστή μία περίπτωση: του Λέον Νάρβιτς ο οποίος, αφού ήρθε σε επαφή με τον Νιν, αποκαλύφθηκε και εκτελέστηκε από μια ομάδα αυτοάμυνας του POUM, ύστερα από την εξαφάνιση του Νιν και τη σύλληψη των ηγετών του κόμματος.
Ο Μάιος 1937 και η διάλυση του POUM
Στις 3 Μάΐου, οι μονάδες των Σωμάτων Εφόδου υπό την καθοδήγηση των κομμουνιστών επιτέθηκαν στο τηλεφωνικό κέντρο της Βαρκελώνης, το οποίο ελεγχόταν από τη CNT και την UGT. Η επιχείρηση υπό την καθοδήγηση του Εουσέμπιο Ροντρίγκες Σάλας, αρχηγού της αστυνομίας και μέλους του «Ενωμένου Σοσιαλιστικού Κόμματος στην Καταλωνία» – PSUC, είχε προετοιμαστεί με ενίσχυση της προπαγάνδας και των επιτηδευμένων διώξεων (κλείσιμο του ραδιοφωνικού σταθμού του POUM, αναστολή της έκδοσης της εφημερίδας του «La Batalla» – «Η Μάχη»). Στις 6 Μάίου, 5.000 αστυνομικοί έχοντας επικεφαλής τους κομμουνιστές έφτασαν στη Βαρκελώνη. Οι συγκρούσεις μεταξύ κομμουνιστικών και μη κομμουνιστικών δυνάμεων ήσαν ιδιαίτερα βίαιες, με πεντακόσιους περίπου νεκρούς και περισσότερους από χίλιους τραυματίες.
Εκμεταλλευόμενοι τη σύγχυση, οι έμπειροι τραμπούκοι των κομμουνιστικών υπηρεσιών άδραξαν την ευκαιρία για να εξοντώσουν τους αντιτιθέμενους στην κομμουνιστική πολιτική. Ο Ιταλός αναρχικός φιλόσοφος Καμίλο Μπερνέρι και ο σύντροφός του Μπαρμπιέρι απήχθησαν και εκτελέστηκαν από δώδεκα ερυθρούς κομάντος και τα πτώματά τους, διάτρητα από σφαίρες, βρέθηκαν την επομένη. Ο Καμίλο Μπερνέρι πλήρωσε έτσι το πολιτικό θάρρος του, αφού είχε γράψει στην εφημερίδα του «Guerra di classe» :
«Σήμερα, πολεμάμε ενάντια στο Μπούργκος, αύριο θα πρέπει να αγωνιστούμε κατά της Μόσχας, για να υπερασπίσουμε τις ελευθερίες μας». Ο Αλφρέντο Μαρτίνες, γραμματέας της Ελεύθερης Νεολαίας της Καταλονιας, ο τροτσκιστής αγωνιστής Χανς Φρόυντ και ο πρώην γραμματέας του Τρότσκι, Έρβιν Βολφ, είχαν την ίδια τύχη.
Αυστριακός και αντιπολιτευόμονος κομμουνιστής, ο Κουρτ Λαντάου είχε αγωνιστεί στη Γερμανία, στην Αυστρία, στη συνέχεια στη Γαλλία, πριν φτάσει στη Βαρκελώνη
και γίνει μέλος του POUM. Συνελήφθη στις 23 Σεπτεμβρίου και … εξαφανίστηκε κι αυτός κάτω από ανάλογες συνθήκες. Η γυναίκα του Κάτια, που επίσης φυλακίστηκε, έδωσε τη μαρτυρία της γι’ αυτές τις «εκκαθαρίσεις»: «Τα σπίτια του Κόμματος, όπως για παράδειγμα η Pedrera, το Paseo de Gracia, οι στρατώνες του, “Κάρλος-Μαρξ” και “Βοροσίλοφ”,
ήταν αληθινές ποντικοπαγίδες και λαιμητόμοι. Στην Pedrera, μάρτυρες είδαν για τελευταία φορά τους δύο “εξαφανισμένους” συντρόφους του Ράδιο -POUM. Στους στρατώνες των κομμουνιστών οδηγούσαν τους νέους αναρχικούς για να τους βασανίσουν με απίστευτο τρόπο, να τους ακρωτηριάσουν και τελικά να τους σκοτώσουν. Τα πτώματά τους βρέθηκαν κατά τύχη».
Η ίδια παραθέτει ένα άρθρο από το αναρχοσυνδικαλιστικό όργανο «Solidaredad Obrera» (Εργατική Αλληλεγγύη): «Διαπιστώθηκε ότι πριν πεθάνουν είχαν βασανιστεί με βάρβαρο τρόπο, καθώς αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τα πτώματα παρουσιάζουν σοβαρούς μώλωπες και αιματώματα στην κοιλιά, που μοιάζει καμένη και παραμορφωμένη, […j Ένα από τα πτώματα δείχνει καθαρά ότι είχαν κρεμάσει αυτόν τον άνθρωπο από τα πόδια· το κεφάλι και ο λαιμός είναι τρομερά μελανιασμένα. Το κεφάλι ενός απ’ αυτούς τους δυστυχείς νεαρούς συντρόφους φέρει προφανή σημάδια από χτυπήματα με κοντάκι όπλου».
Αγωνιστές χάνονταν για πάντα και κάθε ίχνος τους εξαφανιζόταν, όπως συνέβη με τον Γκουίντο Πιτσέλλι. Ο περιβόητος Άγγλος δημοκράτης – αριστερός συγγραφέας Τζωρτζ Όργουελ, εθελοντής τότε σε μια από τις μονάδες του POUM, ο οποίος έζησε αυτές τις ημέρες που ήταν αντάξιες με τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου και χρειάστηκε να κρυφτεί για να διαφύγει, περιέγραφε την ατμόσφαιρα διωγμών που βασίλευε στη Βαρκελώνη σε ένα παράρτημα -«Οι ταραχές του Μάη στη Βαρκελώνη»- του βιβλίου του «Φόρος τιμής στην Καταλονία» («Homage to Catalonia»).
Βεβαίως, οι δολοφονίες που σχεδιάστηκαν από τις κομμουνιστικές αστυνομίες δεν διαπράχθηκαν μόνο στη Βαρκελώνη. Στην Τορτόσα, στις 6 Μάίου, είκοσι αγωνιστές της CNT συνελήφθησαν από τις δυνάμεις της κυβέρνησης της Βαλένθια, ρίχτηκαν στα μπουντρούμια του δημαρχείου και χτυπήθηκαν από μια συμμορία δολοφόνων. Στην Ταραγκόν, την επομένη, δεκαπέντε αναρχικοί εκτελέσθηκαν εν ψυχρώ.
Αυτό που οι κομμουνιστές δεν κατάφεραν καθόλου στα πεδία των μαχών με θάρρος και τόλμη, το πέτυχαν στο πολιτικό επίπεδο με δόλο και κτηνωδία. Ο Λάργκο Καμπαγιέρο, ο επικεφαλής της κυβέρνησης, αρνιόταν να υποκύψει στις πιέσεις των κομμουνιστών που απαιτούσαν τη διάλυση του POUM. Ο Χοσέ Ντίας, ο γενικός γραμματέας του IKK, είχε δηλώσει τον Μάιο: «Το POUM πρέπει να σβηστεί από την πολιτική ζωή της χώρας !»
Ύστερα από τις συγκρούσεις της Βαρκελώνης, ο Καμπαγιέρο υποχρεώθηκε να παραιτηθεί στις 15 Μαΐου. Τον διαδέχθηκε η κυβέρνηση του Χουάν Νεγκρίν, ο οποίος ήταν «μετριοπαθής» σοσιαλιστής, αλλά απόλυτα υποταγμένος στους κομμουνιστές, οπότε όλα τα εμπόδια για την πραγματοποίηση των στόχων τους εξαλείφθηκαν.
Ο Νεγκρίν όχι μόνο ευθυγραμμίστηκε με τους κομμουνιστές -έγραψε απευθυνόμενος στον δημοσιογράφο των Times Χέρμπερτ Μάθιους ότι το POUM «ήταν κάτω από τον έλεγχο στοιχείων ιδιαίτερα “αλλεργικών” […] σε ό,τι θα σήμαινε μια μοναδική και ανώτατη διεύθυνση του αγώνα, υπό κοινή πειθαρχία»- αλλά επίσης επιδοκίμασε την τερατώδη τρομοκρατία που ασκήθηκε κατά του POUM.
Ο Χουλιάν Γκόρκιν παρατήρησε τη ριζική αλλαγή που είχε συμβεί: «Μερικές ημέρες ύστερα από το σχηματισμό της κυβέρνησης της οποίας πρόεδρος ήταν ο Χουάν Νεγκρίν, ο Αλεξάντρ Μιχαήλοβιτς Ορλόφ (ρωσικό ψευδώνυμο του Λάϊμπα Λαζάρεβιτς Φέλντμπιν) ενεργούσε ήδη σαν να θεωρούσε την Ισπανία χώρα-δορυφόρο της ΕΣΣΔ. Παρουσιάστηκε στη γενική Διεύθυνση της Ασφάλειας και ζήτησε από τον Συνταγματάρχη Ορτέγκα, τον οποίο θεωρούσε ως έναν από τους υφισταμένους του, εντάλματα σύλληψης για τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του POUM».
Στις 16 Ιουνίου 1937, ο Νεγκρίν απαγόρευσε τελικά τη λειτουργία του POUM και τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του συνελήφθησαν. Αυτή η επίσημη απόφαση επέτρεψε στους κομμουνιστές πράκτορες να δράσουν ανενόχλητοι με το προκάλυμμα μιας εντελώς μεροληπτικής «νομιμότητας». Την ίδια μέρα, ο Αντρέου Νιν Πέρεζ συνελήφθη εκείνο το μεσημέρι από αστυνομικούς. Έκτοτε, κανείς από τους συντρόφους του δεν τον ξαναείδε, ούτε ζωντανό ούτε νεκρό.
Οι αστυνομικοί που ήρθαν από τη Μαδρίτη, ήσαν πιο αποφασιστικοί εγκληματίες, επειδή η αστυνομία εκεί ήταν ολοκληρωτικά στα χέρια των κομμουνιστών, έκαναν λεπτομερή έρευνα στη σύνταξη της La Batalla και σε διάφορα γραφεία του POUM. Διακόσια μέλη του, μεταξύ των οποίων οι Χουλιάν Γκόρκιν, Ζόρντι Αρκέρ, Χουάν Αντράντε, Πέδρο Μπονέτ κ.ά. φυλακίστηκαν.
Για να δικαιολογήσουν εκ των υστέρων τη διάλυση του POUM, οι κομμουνιστές επινόησαν την ιστορία μιας δήθεν προδοσίας του «προς τους φασίστες» και το κατηγόρησαν για κατασκοπία υπέρ των φρανκιστών. Στις 22 Ιουνίου, συγκροτήθηκε ένα ειδικό δικαστήριο και σειρά είχε η προπαγάνδα : Η αστυνομία ανακάλυψε εντελώς τυχαία, στη διάρκεια ερευνών, … «ντοκουμέντα» που ενίσχυαν την κατασκευασμένη θέση της κατασκοπίας.
Ο Μαξ Ρίγκερ, δημοσιογράφος κατ’ εντολή (ή συλλογικό ψευδώνυμο), συγκέντρωσε τα πυρά του κατά του POUM, στο «Κατασκοπία στην Ισπανία», που κυκλοφόρησε ….. σε όλες τις γλώσσες.
Με την καθοδήγηση του Ορλόφ και την προστασία των λοιπών χαφιέδων της NKVD Βιντάλι, Ρικάρντο Μπουρίγιο και Έρνου Γκέρου, οι μπράβοι που κρατούσαν τον Αντρέου Νιν τον βασάνισαν φρικτά, χωρίς όμως να καταφέρουν να του αποσπάσουν «ομολογίες» προορισμένες να αποδείξουν την ισχύ των κατηγοριών που εκτοξεύθηκαν κατά του κόμματός του, ούτε να τον υποχρεώσουν να υπογράψει την παραμικρή δήλωση, παρά το κυριολεκτικό κομμάτιασμα και την συντριβή του κορμιού του. Άρα, δεν τους έμενε παρά να τον εξοντώσουν και να χρησιμοποιήσουν την εξαφάνισή του για να τον δυσφημίσουν, βεβαιώνοντας ότι ο Νιν …. είχε περάσει στη φρανκική πλευρά ! Είναι πασίγνωστο :
Για τους μπολσεβίκους δολοφονία και προπαγάνδα πηγαίνουν μαζί. Το άνοιγμα των αρχείων της Μόσχας επέτρεψε να επαληθευθεί αυτό που υπέθεταν οι φίλοι του Νιν,
από το 1937.
Μόνο υστέρα από τη διάλυση του POUM, στις 16 και 17 Ιουνίου, άρχισε το συστηματικό ανθρωποκυνηγητό κατά των τροτσκιστών και των άλλων «προδοτών». Για να φέρουν σε πέρας τις επιχειρήσεις, οι τσεκίστες έπαιρναν πληροφορίες από την αστυνομία. Οργάνωσαν παράνομες φυλακές, οι οποίες ονομάζονταν «Cekas», συμβολική παραφθαρμένη μεταφορά του πρώτου ονόματος της σοβιετικής πολιτικής αστυνομίας: της τρομερής Τσε-Κά / Cheka [«Πανρωσική Έκτακτη Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Αντεπαναστάσεως και του Σαμποτάζ παρά το Συμβούλιο Λαϊκών Επιτρόπων της ΡΣΟΣΔ» – πιο γνωστή με τα αρχικά Βε-Τσε-Κα (ВЧК) και Τσε-Κά (ЧК)].
Τα ονόματα αυτών των τόπων μας είναι ξεκάθαρα γνωστά: η κεντρική Ceka της Βαρκελώνης βρισκόταν στο 24 της Avenida Puerta del Angel, με το υποκατάστημά της στο ξενοδοχείο Κολάν στην πλατεία Καταλούνια, στο παλιό μοναστήρι Atocha στη Μαδρίτη, στη Σάντα Ούρσουλα στη Βαλένθια, το Αλκαλά στο Ενάρες. Επίσης ένας αριθμός επιστρατευμένων ιδιωτικών σπιτιών, χρησίμευαν ως τόποι κράτησης, ανάκρισης, βασανισμών και εκτέλεσης. Στις αρχές του 1938, διακόσιοι αντιφασίστες και αντισταλινικοί κρατούνταν στη Ceka της Σάντα Ούρσουλα, επονομαζόμενη, από τότε κιόλας, «Νταχάου της δημοκρατικής Ισπανίας», σε …. «αντιφασιστική» ανάμνηση του πρώτου στρατοπέδου συγκέντρωσης που άνοιξαν οι ναζί για να …. μαντρώνουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Γ. Ηλιόπουλος